grijs

Ik wil het hebben over de rijkdom van Afrika, de schoonheid van Mali, de joie de vivre van de Malinezen, over de complexiteit van dit continent en niet over de armoede.
Maar gisteren was zo'n dag met grijs in de lucht. Buiten stof, de zon, de sterren en de maan zie je deze tijd niets in de lucht. Of zat het dan in mijn lijf?

Ik was gisteren geshockeerd door de armoede. Ik bezocht klanten die in een hotel verblijven in het centrum van de stad, het meest luxueuze van Bamako - misschien heeft het daar iets mee te maken. Op de terugwandeling zag ik een gehandicapt meisje met een lollie in haar mond waar het speeksel uitliep over het trottoir kruipen. Ik las na het middageten een stukje in een Belgische krant die klanten hadden achtergelaten met een grote foto van David Beckham. Bij de foto weet ik niet zeker of het de Afrikaanse kindjes waren die mijn aandacht eerst trokken of zijn volledig getattoeeerde arm. Het artikel gaf informatie over de toestand van kindersterfte in de wereld en de milleniumdoelstellingen en toonde met behulp van een tabel de hoge positie die Mali inneemt in het rijtje van landen waar de situatie hieromtrent problematisch is. Ten gevolge van armoede. Ik zag tegen het einde van de namiddag, toen ik op een terrasje zat, een verkoper met lelijke schilderijtjes langskomen en ook dat deed pijn. Iedereen is verkoper in Bamako en allemaal van dezelfde zever en wat brengt het op?

Ik wil schrijven over wat hoopgevend is, wat grappig is, wat anders is, wat ontroerend is, wat mooi is. Maar er is ook wat er is.

kom in Afrika ontstressen

Meegaan in een aangenaam kabbelend ritme. Vele reizigers die hier langskomen beleven het op die manier. Ik daarentegen heb nog nooit zo'n stressvol leven geleid als deze ruim twee Tounga Tours-jaren.

Een voorbeeld: Ik had vrijdagavond twee klanten opgehaald aan de luchthaven. Dat doe ik nooit, maar de kinderen waren in Senou bij de familie, Van had elders een afspraak en ik wou dat wel eens beleven. De volgende morgen vertrokken ze om 7u15 met een binnenlandse vlucht naar Timboektoe. Altijd vertraging! Dus afspraak aan hun hotel om 5u30. Nu was het Van's beurt om hen mee te nemen naar de luchthaven en tegen zevenen was hij weer thuis: alles goed verlopen. Nog geen 5 minuten later rinkelt mijn gsm. Ik slaap nog half dus neem niet onmiddellijk op. Na drie pogingen begrijp ik dat het menes is en heb ik die klanten aan de lijn. Ze werden niet meer toegelaten op het vliegtuig wegens te laat en stonden met pak en zak nog in de luchthaven. Wat er dan zo net na het ontwaken door je lijf gaat is allerminst een aangename ervaring.

We belden een andere maatschappij die ook vliegt op Timboektoe (er zijn er twee) en die hadden een vlucht die dag die al vertrokken was, maar nog één om 10u30. Anders zou het voor woensdag zijn. Woensdag! De vlucht van 10u30 was volgeboekt maar we konden altijd eens proberen op de luchthaven zelf.

Op zo'n momenten is het wikken en wegen: gaat blank hier beter of zwart? Uiteindelijk ben ik een taxi in gevlogen en naar de luchthaven gegaan. Ik doe dan graag beroep op het universum. Ik zag de zon achter heel veel stof (we bevinden ons in de tijd van de harmattan, de woestijnwind, alles is stof) en voelde haar energie die ik absorbeerde.

Alle passagiers zijn uiteindelijk komen opdagen maar hadden gelukkig in totaal weinig bagage mee. Na een gesprek (en helemaal niets onder tafel) met de commandant van het vliegtuig was alles in kannen en kruiken: twee passagiers konden er nog bij naar Timboektoe. Mits betaling van twee nieuwe tickets uiteraard.

Eigenlijk waren wij verantwoordelijk: door die vertragingen word je heel laks met de tijd. We hadden een dure les geleerd. Onze klanten waren wel tijdig op de luchthaven maar hadden nog niet gegeten dus tijd zat: nog even een ontbijtje - dat heeft het hem gedaan. Dit is Afrika: je gaat uiteindelijk na enige tijd toch mee in die relatieve tijdsbeleving en net dan worden de regels nauwkeurig uitgevoerd. Maar Afrika is ook: op het kantoor van die eerste maatschappij heeft de vriendelijke chef d'agence de twee tickets voor de gemiste vlucht netjes terugbetaald!

masako

Ik heb een geweldige Japanse vrouw ontmoet. Masako zit helemaal achteraan, aan het hoofd van de tafel en kijkt met grote ogen naar de camera.

Het is een hoger doel te leven zonder vooroordelen. Ik heb hierin nog mijn weg te gaan. Eén van die hardnekkige vooroordelen in mijn leven is/was het feit dat het nooit klikt tussen mij en Japanners. Tijdens mijn uitwisselingsjaar in de Verenigde Staten (1989-90) zat er op de high shool waar ik naartoe ging een Japans meisje, ook voor een jaar 'exchange student'. Het klikte helemaal niet. Er zat een bolster rond waar ik gewoon niet door kwam. Eén en al glimlach en onderdanigheid, ik kon daar niet mee om. En zo verliep het ook hier: we ontvingen reeds enkele Japanners maar altijd was er die afstandelijkheid, waarschijnlijk ook enorm versterkt door een moeilijke te overbruggen taalbarrière. Tot we ongeveer een jaar geleden een reisje van 5 dagen voor een Japanse vrouw organiseerden. Toen ze terugkwam in Bamako hebben we de hele namiddag op ons terras gepraat, voor ze de vlucht naar Guinée nam. (Ja, Guinée als ik me niet vergis. Ze kwam van Senegal en vloog na Mali door naar Guinée en nog enkele andere landen. West-Afrika in twee weken.) Dat was een leuk gesprek! Over het leven hier en ginder en in Europa. Ik leerde over de waanzinnige werkmoraal van de Japanners en hun mentale ongezondheid. Het ijs was gebroken.

En toen kwam Masako. Al een 5-tal jaren heeft ze contact met Sory, één van onze klasse-gidsen die haar ooit rondleidde in Dogon land. Ze zendt hem af en toe klanten. Ze leidt een ngo in Japan 'that expresses concerns on social issues in West Africa through music and dance' (staat op haar kaartje). Een ontmoeting van zielsverwanten werd het. We praatten honderd uit over alles, heel persoonlijk en hadden niet altijd veel woorden nodig.
De foto werd genomen tijdens haar afscheidsfeestje bij ons. Maar over een maand komt ze al terug. Heerlijk.

het zandkasteel

Ik vind - of maak? - meer tijd om te lezen. Dieu merci.
Na het verhaal van enige vrouwen in Afrika gelezen te hebben, volgen nu blijkbaar de mannen (zie "vlekken van de luipaard" op 05/07/07).
Ik las 'Het Zandkasteel' van Ton van der Lee. Ik las het eigenlijk niet echt, is raasde erdoor heen. Als een bezeten nieuwsgierige naar hoe hij het allemaal beleefde en vooral naar de afloop. Ja, vooral naar de afloop.
Hij geeft hebben en houden op in Nederland en gaat op zoek naar 'zijn plaats'. Afrika moest het zijn maar waar juist was nog niet duidelijk. Hij koopt een tweedehandse auto in St.Louis, Senegal, en trekt naar de binnenlanden van zwart Afrika, komt aan in Djenné en dit wordt zijn place to be. Het voelt onmiddellijk juist. Hij bouwt er een lemen huis, volledig volgens de traditie van die architecturaal zo boeiende stad en enigzins gebaseerd op een tekening die Dali (!) in zijn jonge jaren voor hem maakte. Ondertussen beleeft hij een onmogelijke liefde met een nomadisch Peul meisje en op het einde van het boek is zijn huis af.
Ik wist al hoe het zou aflopen, een einde dat in het boek nog niet wordt verhaald. Zijn zandkasteel staat nog steeds aan de rand van de rivier Bani, net naast de plaats waar je met de veerpont aankomt als je naar Djenné rijdt. Maar Ton van der Lee is er al enige tijd niet meer. Soms horen we dat het gebouw zou gebruikt worden voor een of ander project. Gisteren vertelde Moustique, een gids uit Djenné, me dat er nu een Toeareg vrouw in woont die er een huis voor straatkinderen wil van maken, maar het probleem, zei hij, is dat er in Djenné geen straatkinderen zijn...

Dus ik raas door dat boek want ik wil weten waarom. Waarom is hij weggegaan? Of zelfs, wat is de druppel geweest? Alsof dat ook op mijn vragen een antwoord zou kunnen bieden. Of op zijn minst verduidelijking van een ziel wiens lot hem dezelfde richting heeft uitgeblazen. Hij heeft het over het zware leven in dit deel van de wereld, een blanke houdt het hier niet langer dan enkele jaren vol, onder andere vanwege de klimatologische omstandigheden (de hitte, het stof...). En dan is er nog het verraad. Ik wou dus graag weten waarom hij is weggegaan. Maar zo ver gaat het boek niet: hij stelt zich vele vragen, ook of hij het hier uithoudt, of hij zal blijven. Hij weet het niet.
Zal ik hier blijven?