terug van weggeweest

Geruime tijd geen berichten. Deze blog moest plaats maken voor het tot stand komen van een nieuwe.
Kuma Kadi rijpte aan de warme kust waar de oceaanbries er in slaagt de temperaturen te temperen, maar zag het licht, jawel, in het stoffige en hete binnenland.

Vlak na de laatste schooldag reden we mee met een wagen die in transit uit de haven van Conakry naar Bamako werd overgebracht. Voor een prikje, als ik de helft van de lange rit op een erbarmelijk wegdek zelf reed. Na weer een dag te hebben doorgebracht aan de douane (zie di 30 okt 2012) kwamen we aan in een hoofdstad die me verblindde. Na Conakry is binnenrijden in Bamako een futuristische ervaring. Ik bewonderde de brede lanen die er vooral in het donker van de vroege avond bijzonder netjes uit zagen, en de gesofisticeerde viaducten, ruim verlicht dankzij de nagenoeg constante stroom.

Toen wij in Mali waren, stonden de verkiezingen voor de deur. Men zei dat er politieke spanning in de lucht hing, maar ik voelde ze niet. Ik ervoer een vreedzame atmosfeer. In Conakry is de ambiance hitsiger, dat had het afgelopen jaar met politiek te maken maar ook met het karakter van ons nieuwe thuisland.

Op deze blog blijf ik een meer persoonlijk verhaal vertellen, of toch een familialer. Met foto’s van de kids, die weer fantastisch waren tijdens onze omzwervingen van Conakry naar Bamako naar Plankendael (foto boven) en terug naar Conakry. Onderweg in Parijs kwam N’Yélé op dit geweldig idee:

Verrassend paradijs en choquerende waanzin.

De energie opgeladen tijdens de kerstvakantie was opgebruikt. De anderhalve week vakantie kwam geen dag te vroeg. Tien dagen thuis zitten met de kinderen en er blijft nog minder energie over. Eruit moesten we. De eilanden die in een soort atolvorm voor de kust van Conakry liggen, spraken al geruime tijd tot onze verbeelding en de tijd om te gaan was aangebroken. De juiste contacten brachten me op de goede weg. De publieke kano - basic is nog steeds het motto – vaarde ons naar Roume, en we zagen dat het goed was. Paradijslijk zelfs. Een klein eiland dat je op hooguit een kwartier in de breedte over wandelt met een strand naar het vasteland gekeerd waar de zee zacht en teder op en af spoelt en één aan de andere kant waar de krachtige Atlantische golven je vaste voet aan de grond ondermijnen.

We kampeerden, speelden op het zand en in het water en genoten van het exotische uitzicht op de andere eilanden en de koele jungle in het binnenland. Na 5 uur wachten in de haven had het bootje ons in 45 minuten naar Roume gebracht, maar de Libanezen doen dat sneller. Het eiland werd door deze in Conakry sterk vertegenwoordigde gemeenschap verkozen tot plaatselijke Méditerranée. De zilte visgeur wordt aan hun kant van het eiland verdreven door de benzinewalmen die hun snelle motorboten en jetski’s uitspuwen. Maar al bij al viel het nog mee, net dat weekend waren er hevige rellen in Conakry en kwam er amper een kat de deur uit. De rasta-commercantjes op het eiland zagen hun zakencijfer dat weekend kelderen. Wij beleefden een heerlijk rustige tijd op een strand waar het naar mij verteld werd in het weekend gewoonlijk een drukte van jewelste is.

Het was donderdag al begonnen, de manifestatie, opnieuw georganiseerd door de oppositie tegen de president die na ruim 2 jaar aan de macht nog steeds geen parlementaire verkiezingen heeft georganiseerd en dus voor een vrije en transparante stemming. Helemaal ongelijk hebben de opposanten niet. Het uitblijven van die verkiezingen maakt van Guinée een kruidvat. Sinds onze aankomst werd er al een drietal keren opgeroepen tot betogen. De scholen gaan dan steevast dicht en iedereen wordt verzocht binnen te blijven. De stad heeft een paar pijnpunten, wijken waar telkens agressie ontstaat, door demonstranten, door agenten, door militairen of gewoon door heethoofden. Achteraf geeft elke groep een andere de schuld en blijft de gelaadheid der gemoederen toch ergens nog hangen.

Anders aan deze manifestatie was dat de vernielingen niet ophielden. Meestal zorgt een betoging voor één dag spanning in de stad en begint erna het drukke leven weer, maar deze keer kregen de oproepen tot kalmte geen gehoor en vielen er 9 doden en ruim 200 gewonden. En wat maakt de nasmaak zo wrang: het etnocentrisme. In Mali kende ik het niet, etnische groepen die elkaar naar het leven staan. Nu zal ik het niet al te hard meer roepen want berichten uit Mali over wraakacties tegen Toeareg en Arabieren sijpelen binnen. Hier speelt het tussen Susu, Malinké (afkomstig uit Mali, praten het Malinké afgeleid van het Bambara) en de Peul, de drie belangrijkste etnische groepen van het land. Alpha Condé is Malinké en president. De Peul presidentskandidaat, samen met zijn militante achterban, beweert dat de verkiezingen toen niet eerlijk verliepen. Voer voor het racisme dat hier heerst. Wie de afgelopen dagen de deur uit durfde maar geen Peul is, kwam bepaalde wegversperringen amper door. De Peul-begroeting in dezelfde taal accentloos beantwoorden of je riskeerde uit de taxi gesleurd te worden. Het verhaal deed me denken aan ‘schield en vriend’, of hoe de middeleeuwen al eens om de hoek schuilen.

De ‘intellectuelen’ wijzen graag naar de ‘analfabeten’ die van de onrusten gebruik maken om te vernielen. Maar de leiders die hiertoe aanzetten zullen toch wel enige diploma’s op zak hebben, me dunkt. Ik blijf herhalen dat ik hier meer frustratie voel dan in Mali. Guinée, een land dat alles heeft, drijft op een moeras. Zal het erin slagen vaste voet aan de grond te krijgen of wordt het verder de dieperik in gezogen? Het stoot tegen de borst deze – en vergeef me, één keer zal ik het woord gebruiken en daarna nooit meer – onderontwikkeling te zien en tegelijkertijd te beseffen dat het zo niet hoeft te zijn, dat de bevolking het veel beter zou kunnen hebben. Als er minder corruptie zou zijn, als gewetenloze leiders zouden wijken voor mensen met een hart, als iedereen die iets in de pap te brokken heeft niet in de eerste plaats zou denken aan het vullen van de eigen zakken, als de internationale gemeenschap (en zij niet alleen) minder zou profiteren van deze toestand, als …

Maar lees niet dat ik spijt heb. Lees dat ik ontzettend veel van deze regio houd en bijgevolg erover mag zeggen wat ik te zeggen heb. Ik ben geen toeschouwer die van op afstand kijkt en oordeelt, ik ben een deelnemer die er midden in zit, op mijn plaats dus.

over gehoorzaamheid

Aoua heeft ons verlaten. Op een gegeven moment realiseerde ik me zelfs dat ik boos was op haar. Haar keuze om te gehoorzamen maakte me razend. Zij zegt dat haar god dat van haar verlangt. Het is een soort axioma, geen bewijzen, geen uitleg, zo is het altijd geweest en zo hoort het. Ik zeg dat zij kiest daarin te geloven.

We leefden twee-en-een-half jaar onder één dak. Sira hielp ze van de borst, Samba vloog haar rond de hals toen ze terugkeerde na 10 dagen afwezigheid en met N’Yélé keuvelde ze gezellig op bed. Haar voorstel om met ons mee te verhuizen naar Conakry werd met gejuich ontvangen. Als steun voor mij kon dat tellen. Beiden wisten we dat het voor beperkte duur zou zijn. Ze was al enige tijd verloofd, lees net niet uitgehuwelijkt. Haar familie had verschillende voorstellen gedaan die ze niet had aanvaard. Maar de druk werd groot: trouwen Aoua! En hoewel ze toen al tegen de 30 aan liep, nam ze wat voor handen was. Ik ontmoette mijnheer twee keer en ben niet overtuigd. En verder zijn het mijn zaken niet.

Nadat Aoua zijn huwelijksaanzoek had aanvaard, kwam ze te weten dat net een kind van hem geboren was, niet bij haar dus. Maar daar kraai je als vrouw niet naar. Het advies dat ze te horen kreeg van haar moeders, tantes en zussen was: zo’n dingen gebeuren, Aoua, een vrouw moet alles accepteren, het is je man. Ik denk aan die tientallen gemengde koppels die ik voorbij zag komen in de B&B. Het werkt zelden, en niet per definitie omdat de twee culturen botsen. En soms werkt het natuurlijk wel. Maar er heersen veel misverstanden. We voelen ons als blanke graag geviseerd: ik ben in ’t zak gezet, hij heeft me verraden, hij heeft buiten mijn weten om nog vrouw(en) en kinderen … Een beter startpunt is om dit laatste gegeven gewoon bij aanvang te aanvaarden. Als het in de eigen cultuur niet als verraad wordt beschouwd, hoeft men zich als blanke geen groter slachtoffer te gaan voelen.

Ik ben een grote voorstander van het plaatsen van feiten en gedragingen in hun eigen context. Mannen doen wat ze niet laten kunnen. Wie zouden ze zijn hier als man mocht ze het wel laten? Dus mannen doen en vrouwen accepteren. Het doet pijn maar men heeft geleerd er niet naar te kraaien. Het zijn niet de mannen die dit systeem gaan omkeren. En elke vrouw wil geprezen worden als een goede vrouw dus één die zwijgt en ondergaat. Waar te beginnen?

Terug naar Aoua, die graag wou blijven tot het einde van het schooljaar, maar zo zag haar man het niet. Wij vertrokken naar België en Aoua naar Mali. Ze had er helemaal doorgezeten na het verdikt van haar man. De sfeer in huis werd loodzwaar. Aoua, je draagt de consequenties van je keuzes. Als je ervoor kiest gehoorzaam te zijn, dan aanvaard je de gevolgen. We konden steeds beter en opener communiceren. Na dit gesprek werd het lichter. Ik heb ook nog eens zachtjes proberen te zeggen dat in heel dit gebeuren de gehoorzaamheid me het diepst raakte. Toen verliet ze de tafel. Daar ging ik te ver.

Aoua is een vrouw van haar woord. Trouw en verantwoordelijk. En hoewel ze weet dat ze niet in een gelukkig huwelijk stapt, ze heeft haar woord gegeven. Ik weet dat ze nooit meer dezelfde zal zijn na die 2,5 jaar bij ons. Ze kwam in contact met andere meningen over de waarde en de rechten van een vrouw. Makkelijker zal dat het er niet op maken.

Aoua heeft het niet zo heel prettig nu. En ik tel testfase-nieuwe-nanny nummer drie. Zouden onze wegen nog kruisen? 

Not just another African war

De titel van een artikel in NewAfrican, één van die blaadjes die op je wachten voor je het vliegtuig betreedt. België was koud geweest, eerder zacht zei men, maar ik heb gebibberd de eerste dagen en mijn kinderen ook. Klimatologische acclimatisatie treed zo ongeveer de derde à vierde dag op, dat heb ik uit eigen proefondervindelijk onderzoek. België was rustig geweest, zo wou ik het, een uitputtingsslag van bezoeken is al lang niet meer aan de orde. En het waren na 8 jaar nog eens winterse feestdagen, België was overdadig geweest.
En dan is er – ja, altijd weer opnieuw – de goesting om naar huis te keren.

Het was pas na enkele dagen dat ik het artikel las. De aanvallen in Mali waren toen al begonnen. Ik huil om wat er met het land (nog steeds een beetje het mijne) gebeurt. Of zou het toch allemaal positief uitdraaien? Een Malinese vriend zegt me dat hij hoop heeft nu. Het werd tijd. Anderzijds zegt een uitdrukking dat men weet wanneer deze situaties beginnen.

Dus niet zomaar weer een Afrikaanse oorlog. Met name Washington en de Algerijnse geheime dienst zouden een hoofdrol gespeeld hebben in het creëren van een terroristische dreiging in noord Mali en de omliggende Sahel-landen ten dienste van hun eigen strategische belangen. Laat de gevolgen van de val van Khadaffi de katalysator zijn van de Azawad rebellie. De onderliggende oorzaak van de huidige ramp in Mali is volgens de schrijver de manier waarop de ‘Global War On Terror’ in het Sahara-Sahel-gebied werd ingeplant door de VS, in samenspraak met de Algerijnse geheime diensten. Zeker na 9/11 kwam een beetje meer terrorisme in de regio Bush en Bouteflika goed uit. De Algerijnen moesten hun nood aan hoogtechnologische en up-to-date wapenuitrusting legitimeren en de Bush administratie zocht een middel om een door de VS toenemende militarisering van Afrika te rechtvaardigen met als doel beter de natuurlijke rijkdommen van het continent te beveiligen, lees maar ‘olie’. Ik las verder over ‘gefabriceerde terroristische incidenten’ om de juiste koers aan te houden. En dat wel wat meer Westerse landen op de hoogte waren ook nog.

Ik belde Mali deze ochtend en hoorde via verschillende bronnen dat Bamako momenteel betrekkelijk veilig is. Ik kan me dat goed voorstellen. Franse militairen aan de Franse school en ambassade, maar het dagelijkse werk, of wat daar nog van overblijft, gaat door. Zelf heb ik me tot eind augustus op geen enkel moment onveilig gevoeld. Ik blijf ook herhalen dat ik niet uit Mali ben gevlucht, het was tijd voor een nieuwe fase in mijn leven en de politieke actualiteit heeft me het duwtje gegeven dat ik nodig had om de sprong te wagen. Welke actuele situatie ook, ik zou verder getrokken zijn … denk ik.

Ik herinner me dat ik begin vorig jaar wenste dat 2012 ontplofte. Dat heeft het gedaan. Een Franse vriendin vervolgt dat 2013 het jaar wordt van ‘la renaissance’. Voor mij is ze begonnen, moge ze voor Mali ook niet te lang op zich laten wachten, en verder voor iedereen die zich erin kan vinden.
Van harte.

Ps: voor wie geïnteresseerd is, nog een citaat uit het artikel dat ik me niet kan laten:
“The impact of terrorism on the peoples of the Sahara – Sahel has been devastating, not least for the regional economy. More than 60 kidnappings of Westerners have led to the collapse of the tourism industry through which Tuareg communities in Mali, Niger and Algeria previously acquired much of their cash income.
For example, the killing of four French tourists in Mauretania, in addition to subsequent kidnappings, resulted in only 173 tourists visiting Mauritania in 2011, compared with 72 500 in 2007.
The loss of tourism had deprived the region of tens of millions of dollars and forced more and more Tuareg (and others), especially young men, into the ‘criminality’of banditry and drug trafficking.” Prof Jeremy Keenan, London University